Karnoprawne skutki utrudniania przeprowadzenia postępowań kontrolnych z zakresu ochrony danych osobowych
Anna Chełmowska-Zaborowska Niewielu przedsiębiorców zdaje sobie zapewne sprawę, że ustawa z dnia 10 maja 2018 roku o ochronie danych osobowych przewiduje w wyjątkowych przypadkach odpowiedzialność karną za naruszenie jej przepisów.
Dotychczas Prezes UODO wydał przynajmniej kilka decyzji administracyjnych, które naruszenie przepisów ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) i nałożenia na przedsiębiorców administracyjnej kary pieniężnej, W niektórych przypadkach, postępowania te skutkowały także skierowaniem wniosku do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa polegającego na utrudnianiu kontroli przestrzegania przepisów o ochronie danych.
Pierwsza z decyzji[1] dotyczyła spółki, która naruszyła przepisy RODO poprzez niezapewnienie dostępu do danych osobowych i innych informacji oraz pomieszczeń, skutkujące uniemożliwieniem Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych przeprowadzenia czynności kontrolnych niezbędnych do realizacji jego zadań. Z tego tytułu Prezes UODO nałożył na spółkę karę pieniężną w wysokości 20.000 zł.
Wśród czynników, który zadecydował o stwierdzeniu naruszenia, a następnie powiadomienia prokuratury, były m.in. brak kontaktu z przedstawicielem spółki, wypowiedzenie umowy najmu, w którym siedzibę miała spółka, a następnie podjęcie uchwały o likwidacji spółki. Prezes UODO wskazał, że przede wszystkim te działania miały na celu utrudnienie przeprowadzenia postępowania kontrolnego.
Druga z opisywanych decyzji[2] dotyczyła stwierdzenia naruszenia polegającego na braku współpracy z Prezesem Urzędu Ochrony Danych Osobowych w ramach wykonywania przez niego jego zadań oraz niedostarczeniu wszelkich informacji potrzebnych Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych do realizacji jego zadań, to jest do rozpatrzenia skargi osoby fizycznej na nieprawidłowości w procesie przetwarzania jej danych osobowych. Podobnie jak w poprzednio opisanej sprawie, Prezes UODO nałożył karę pieniężną (w wysokości 21.397 zł). Przyczyną wydania decyzji był kilkukrotny brak odpowiedzi na pisma Prezesa UODO kierowane do spółki.
Podobna decyzja Prezesa UODO została wydana także wobec Generalnego Geodetę Kraju w sprawie nałożenia kary administracyjnej w wysokości 100 tys. zł za udaremnienie przeprowadzenia kontroli.
Jak wyżej wspomniano, konsekwencją utrudniania lub udaremnienia kontroli może być wszczęcie postępowania karnego opartego na art. 108 ustawy o ochronie danych. Zgodnie z tym przepisem:
Art. 108
- Kto udaremnia lub utrudnia kontrolującemu prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.
- Tej samej karze podlega kto, w związku z toczącym się postępowaniem w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej, nie dostarcza danych niezbędnych do określenia podstawy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej lub dostarcza dane, które uniemożliwiają ustalenie podstawy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej.
Należy podkreślić, że przestępstwa stypizowanego w art. 108 ustawy o ochronie danych osobowych może dopuścić się każdy (nie tylko kierownictwo czy właściciel danego podmiotu). Przestępstwo to może być popełnione wyłącznie umyślnie, zarówno z działania jak i zaniechania. Z utrudnianiem kontroli możemy mieć do czynienia w przypadku gdy zachowanie sprawcy powoduje, że osiągnięcie celów kontroli staje się trudniejsze. Z kolei za udaremnienie kontroli uznaje się faktyczne uniemożliwienie jej przeprowadzenia.
Przykładem utrudniania lub udaremnienia kontroli mogą być m.in. działania polegające na:
- na niewpuszczeniu na dany teren osób zamierzających przeprowadzić kontrolę;
- zniszczeniu, ukryciu, uszkodzeniu, usunięciu lub uczynieniu bezużytecznymi dokumentów, które kontrolujący mają zbadać;
- niedopuszczeniu do pewnych urządzeń lub pomieszczenia,
- udzielaniu nieprawdziwych informacji lub też odmowie udzielenia informacji, a także na odmowie złożenia zeznań osobie uprawnionej do przeprowadzenia kontroli,
- niewykonaniu żądania kontrolującego, które zgodnie z przepisami o danej kontroli może on wysunąć wobec podmiotu kontrolowanego[3]
Podmiot kontrolowany musi mieć zatem na uwadze szereg uprawnień przysługujących kontrolującemu, czyli Prezesowi UODO – o czym będzie mowa w kolejnym z wpisów.
[1] https://uodo.gov.pl/decyzje/ZSPR.421.19.2019
[2] https://www.uodo.gov.pl/decyzje/DKE.561.16.2020
[3] M. Jachimowicz, Przestępstwo zakłócania kontroli (art. 225 k.k.), „Prokuratura I Prawo” 2008/7 8, s. 42
Patryk Dykas